Türk Dil Kurumu (2004) “kooperatif” sözcüğünü “Ortaklarının belirli iktisadi çıkarlarını korumak, özellikle meslek veya geçimlerine ilişkin gereksinimlerini işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet yoluyla karşılamak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli tüzel kişiliğe sahip şirket” şeklinde tanımlanmıştır. Anadolu’da farklı isimlerle ve benzer uygulamalarla ortaya çıkan ve işbirliğini esas alan bu ekonomik terim Osmanlı döneminde tam anlamıyla hayat bulamamış; ancak Cumhuriyetin ekonomi programında kendisine hak ettiği yeri alabilmiştir. Günümüze dek benimsenen farklı ekonomi politikaları içinde kimi zaman göz ardı edilen kooperatifler, farklı sektörlerde ve farklı kapsamlarda varlıklarını sürdürmüş ve bugün, yerel ve bölgesel anlamdan çıkıp ulusal anlamda değer kazanan isimleri Türk ekonomisine kazandırmıştır.
Kooperatifçilik Dünya’da 19. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkmış, ilk kez 1844’te 28 girişimciyle tüketim kooperatifi kurulmuştur. Osmanlı’da ise “memleket sandıkları” ile yasal bir dayanak bulmuştur. Ardından çeşitli girişimler olmuş ve çeşitli meslek erbapları birlik fikrine yanaşmıştır. Çeşitli yasa tasarıları da gündeme gelmiş; ancak tam anlamıyla hayata geçirilememiştir. Kooperatifçilik, Türk toplumunda imece, lonca, ahilik gibi isimlerle yüzyıllardır bulunan yardımlaşma ve işbirliğini esas alan, birlikte çalışmayı ve ortaklaşa iş yapmayı ifade eden bir kavramdır. Anlaşılacağı gibi, Türkiye’de ve farklı ülkelerde benzer uygulamalar çok daha köklü bir tarihe dayanıyor olsa da, devlet eliyle günümüzdeki kooperatifçilik anlayışının dikkate alınması görece yenidir ve Türkiye’de kooperatifçilik ancak Cumhuriyet döneminde hak ettiği ilgiyle karşılaşmıştır.
Antbirlik, Çukobirlik, Karadenizbirlik, Marmarabirlik ve Trakyabirlik’i anlatmaya gerek var mı? Fiskobirlik’in 215.810 ortak sayısı vardır. 1950’li yıllarda Konya Pancar Ekicileri Kooperatifi’nin hizmete soktuğu Konya Şeker Fabrikası, ilerleyen yıllarda büyüme kaydetmiş, 2007’de Torku markasını, 2008’de Anadolu Birlik Holding’i kurmuştur. Bugün pancar ve şeker dışında süt, et, sulama gibi hizmetleri de bulunan ve özünde kooperatif olan firmanın ayrıca ihraç ettiği gıda ürünleri de bulunmaktadır. Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birliği ise Türkiye’nin dört bir yanındaki pancar kooperatiflerinin oluşturduğu bir birlik olarak 2014’te 7000’e yakın kişiye istihdam sağlayıp 120 milyon ABD Doları’na yakın vergi ödemiştir.
Bu bilgiler ışığında Bolvadin için ne söylenebilir? Kooperatifler, insanların kendi aralarında iş birliği yapabilmelerinin en somut halidir. İnsanlık tarihi incelendiğinde, büyük sermaye sahipleri karşısında güçsüz durumdaki insanlar kooperatifler kurarak bir araya geldiklerinde bir güç oluşturmuşlar ve ayakta kalmayı başarmışlardır. Ekonomide kooperatif tipi örgütlenme, "birlikten kuvvet doğar" veya " bir elin nesi var, iki elin sesi var" gibi günlük hayatta sıkça kullandığımız deyimlerin yaşamda somutlaşmış halidir. Dolayısıyla bizim de kooperatifçiliği daha etkin kullanmak için vakit uygun değil mi? Bizden de bir Torku çıkmaz mı? Neden olmasın?
YORUMLAR